بلاگ

جهت گرفتن خون از بیماران ۳ روش کلی وجود دارد:

سوراخ کردن پوست ( سوراخ کردن مویرگ ) : جهت آزمایشاتی که به مقدار خون کمی نیاز دارند صورت می پذیرد.

سوراخ کردن ورید : جهت آزمایشاتی که به مقدار بیشتری خون احتیاج دارند مانند آزمایش های بیوشیمی.

سوراخ کردن شریان : در مواقع اجبار که نمونه گیری از ورید بیمار مشکل باشد و یا جهت آزمایشهای خاصی مانند گازهای خون صورت می پذیرد.

نکته : نتایج آزمایشهای صورت گرفته برروی خون های سرخرگی (شریانی ) ، مویرگی و سیاهرگی ( ورید) با یکدیگر تفاوت دارند چرا که خون اکسیزن داری که از ریتین به قلب وارد شده و توسط آن به ارگانها و بافتهای گوناگون پمپ می شود، از نظر ترکیبات خون سیاهرگی بسته به فعالیت متابولیکی عضو در اعضاء مختلف متفاوت است بنابرین محل نمونه گیری خون مویرگی و سیاهرگی مهم و در نتایج آزمایشها بی تاثیر نمی باشد.

خون سیاهرگی از نظر میزان O2 ، PH ، گاز کربنیک ، گلوکز، اسید لاکتیک ، یون کلر ، غلظت آمونیاک ، سطح داروها ، در صد هماتوکریت و تعداد یا درصد لنفوسیت ها با خون سرخرگی تفاوت دارد.

مکانیسم اثر الکلها:

 

[vip-members]

هرچند غلظت های بالای هر ماده آلی ، با ساختمان شیمیائی R-CH2OH ( R ریشه الکل ) : می تواند برای باکتری ها کشنده بوده و موجب نابودی آنها گردد. ولی باید توجه داشت که هر نوع الکل در غلظت خاصی از حداکثر فعالیت خود برخوردار می باشد . فی المثل ، اتیل و ایزوپروپیل الکل که معمولا استفاده می گردند، در غلظت ۷۰% محلول آبی از حداکثر توان باکتر کشی خود ، برخوردار هستند در حالیکه الکل های متیلیک و پروپیلیک در غلظت ۱۰۰% نهایت اثر سمی خود را آشکار می سازند .هر چند مکانیسم اثر الکلها به هم ریختن شکل فضایی ( دناتوره کردن ) پروتئین سلولها منجمله باکتری هاست ولی این اثر نیاز به زمانی حدود حداقل ۲ دقیقه دارد پس دقت شود با کشیدن پنبه الکل به مدت مناسب و فشار کافی ( ولی نه زیاد ) حتی المکان از تعداد باکتری های سطح پوست کم شود. الکل قادر به از بین بردن اکثر ویروسها نمی باشد ولی از آنجائیکه ویروسها زندگی انگلی اجباری دارند بصورت نرمال در روی پوست وجود نداشته و از این بابت خطری بیمار را تهدید نمی کند.

نحوه نمونه گیری از خون مویرگی

۱-انگشت سوم یا چهارم راجهت نمونه گیری انتخاب نمائید.

۲-به کمک پنبه اغشته به الکل ۷۰% تا حد ممکن باکتری های سطح پوست را کاهش دهید.

۳-به کمک گاز استریل سطح پوست را خشک کنید .

۴-به کمک لانست تیز، استری و یکبار مصرف با یک ضربه سریع پوست را سوراخ کنید.

۵-بعلت وجود مایع بین سلولی زیاد در قطره اول خون ، آن را با گاز استریل از سطح پوست برداشت کنید.

۶-قطرات بعدی را بدون فشار دادن انگشت یا ماساز آن برداشت نمائید چرا که ماساز زیاد موجب ورود مایع بین سلولی بداخل خون و در نتیجه رقت آن می شود.

۷-خون معمولا بوسیله پیپت و یا لوله های موئین جمع اوری می شود.

۸-باید لوله یا پیپت موئین اغشته به مواد ضد انعقاد باشند

نحوه نمونه گیری از ورید موجود در روی ساعد و در ناحیه پشت آرنج Antecubital fossa استفاده می شود که عبارتند از : ورید سفالیک ( Cephalic vein) ، ورید مدیال ( MrdialCubital Vein) ، ورید بازیلیک (Basilic)

نکته : اگر گارو یا تورنیکت به مدت زیادی بسته باشد خطاهای زیر را ایجاد می کند:

۱- وارد شدن کلسیم و پتاسیم درون سلولهای جداره ورید ، عضلات و سلولهای خونی بداخل پلاسما

۲- وارد شدن مایع بین سلولی بداخل جریان خون و یا بلعکس خروج پلاسما از ورید و تغلیظ خون

۳- ورود سدیم از پلاسما بداخل سلولهای فوق الذکر

۴- نشت فاکتور نسجی انعقادی ( فاکتور سه = Tissue Factor ) از سلولهای عضلات و جداره عروق بداخل خون

توجه: سوزنهای شماره ۲۰ و ۲۱ برای نمونه گیری مناسب است در حالیکه سوزن ۱۸ جهت مقادیر بیشتر استفاده می گردد

در بعضی از آزمایشات نیاز است که از لوله های شسته شده در اسید و آب کشیده با آب م قطر جهت تقسیم خون استفاده نمود مانند ازمایشات تعیین مقادیر آهن ، کلسیم ، فسفر ، الکترولیت ها

در صورتی که زمان لازم برای انجام آزمایشات نداریم می توانیم آن ها را منجمد ساخت مگر در مواردی که حتی انجماد قادر به نگهداری ماده نباشد مثل آنزیم اسید فسفاتاز.

نحوه نمونه گیری از ورید فمورال

چون این ورید عمقی بوده و از کنار شریان عبور می کند ، معمولا از این ناحیه برای خونگیری شریانی استفاده می شود تا نمونه گیری وریدی .

خون گرفته شده برحسب نوع آزمایش در لوله بدون ضد انعقاد یا حاوی ضد انعقاد تخلیه شود. ضد انعقاد های مورد استفاده در ایران بطور معمول EDTA ، سیترات سدیم و گاهی هپارین است نسبت ضد انعقاد به خون در نتیجه آزمایش بسیار مهم و تعیین کننده است . نسبت های صحیح بدین قرارند:

EDTA : mg 2-1 به ازای هر میلی لیتر خون

سیترات سدیم ۸/۳% : mg 4/0% به ازای ۶/۱ میلی لیتر خون جهت آزمایش ESR

سیترات سدیم ۸/۳% : ml 2/0 به ازای ۸/۱ میلی لیتر خون جهت آزمایشات PT,PTT

EDTA( اتیلن دی آمین تترااستیک اسید )

نمک سدیم یا پتاسیم EDTA از ضد انعقادهای قوی بوده که برروی کلسیم یونیزه خون اثر کرده و آن را از محیط حذف می کند . ۲/۱ میلی گرم از نمک بی آب EDTA به میزان ۲ میلی گرم در هر میلی لیتر خون باعث کاهش قابل توجهی در میزان HCT و افزایش MCHC می گردد. همچنین مقدار بیشتر EDTA باعث شکسته و متورم شدن پلاکتها می شود که باعث افزایش کاذب تعداد شمارش شده پلاکت ها می شود.

نکته :

از EDTA در آزمایشاتی که راجع به مسائل انعقادی است مثل PT (زمان پروترومبین ) استفاده نمی شود.

سیترات سدیم Trisodium citrate

محلول ۱۰۹/۰ مول در لیتر (g/l 32 ) ، تری سدیم سیترات سیترات حاوی ۲ مولکول آب ، ضد انعقاد انتخابی برای مطالعات انعقادی محسوب می شود . برای این کار ۹ حجم خون را به یک حجم از محلول سیترات سدیم می افزایند از سیترات سدیم بصورت در آزمایش میزان رسوب گلبولی(ESR) بکار می رود و برای این آزمایش ۴ حجم خون وریدی را بوسیله یک حجم از محلول سیترات سدیم رقیق می کنیم.

هپارین

برای جلوگیری از انعقاد یک میلی لیتر خون می توان از ۵/۲_+ ۱۵واحد بین المللی (IU ) هپارین استفاده کرد این ماده ضدانعقاد خوبی جهت کاهش میزان تخریب گلبولها پس از نمونه گیری است

نکته :

از خون هپارینه نباید برای تهیه اسمیرهای که توسط رنگهای رومانوفسکی رنگ آمیزی می شوند، استفاده کرد زیرا در روی لام ایجاد یک زمینه آبی کمرنگی را می کند هپارین بهترین ضدانعقاد برای ازمایش شکنندگی اسمزی می باشد با EDTA از ارزش و کاربرد عملی کمتری برخوردار است.

پایداری پارامترهای هماتولوزی از نمونه برداری تا آزمایش

ESR ۲ ساعت در ۴ درجه سانتی گراد

WBC ۲۴ ساعت در ۴ درجه سانتی گراد

HB ۲۴ ساعت در ۴ درجه سانتی گراد

Hct ۲۴ ساعت در ۴ درجه سانتی گراد

پلاکت ۴-۳ ساعت در دمای اتاق

مراحل جمع آوری نمونه خون

نمونه گیری وریدی

الف) تجهیزات لازم دراتاق نمونه برداری

ب) مراحل نمونه گیری

ج) روش های جلوگیری از هماتوم

د) روشهای جلوگیری ازهمولیز

تجهیزات لازم در اتاق نمونه برداری

۱) صندلی نمونه برداری

۲) تخت معاینه

۳) دستکش

۴) سوزن( ۱۹-۲۳G )

5) سرنگ یا نگهدارنده مخصوص( Holder ) جهت استفاده از لوله خلاء

( Evacuated Tube )

6) لانست یکبار مصرف

۷) انواع لوله های معمولی یا لوله ها خلاء ( Evacuated Tube )

8) سیستم بال پروانه ای (که به اشتباه درایران تحت عنوان Scalp Vein معروف است جهت خون گیری از نوزادان وکودکان )

۹) بازوبند

۱۰) ضدعفونی کننده ها (ایزوپروپیل الکل ۷۰% یا اتیل الکل ۷۰%)

۱۱) پنبه هیدروفیل (یا گاز)

۱۲) وسیله دفع سر سوزنهای آلوده

مراحل نمونه گیری

۱٫ بر اساس نوع آزمایش,سرنگ وسرسوزن مناسب یا لوله های خلاء

( Eracuated Tube)

2. نام , نام خانوادگی , سن , شماره پذیرش بیمار (شماره شناسائی بیمار ) باید روی نمونه ها نوشته شود .

۳٫ بر اساس نوع آزمایش لوله ها انتخاب شوند.

۴٫ نمونه گیر باید از دستکش استفاده نماید وقبل از نمونه گیری مشخصات برگه درخواست با مشخصات بیمار مطابقت داده شود.

۵٫ بیمار بر روی صندلی نمونه گیری نشسته وبا مشت کردن (بمنظور بر جسته تر شدن وریدها ) دست خود را بصورت کشیده روی دسته صندلی نمونه برداری قرار می دهد .(به گونه ای که بازوتا مچ دست دریک خط مستقیم قرار گیرند.) باید توجه داشت که بیمار نباید مشت خود را بازو بسته کند زیرا باعث تغییر بعضی از مواد در خون می شود.

۶٫ مناسب ترین ورید را انتخاب می کنیم :

مناسبترین ورید Median Cubital ونیز ورید Cephalic می باشند.البته وریدهای دور سال مچ و ورید پشت دست

( Dorsal Veins Of Wrist &Hand ) نیز قابل استفاده میباشند.

موارد زیر باید درانتخاب ورید مناسب جهت نمونه گیری در نظر گرفته شوند :

نواحی سوخته التیام یافته نباید انتخاب شود.

درموارد ماستکتومی یک طرفه بهتر است از دست مقابل نمونه گیری شود و اگر ماستکتومی دو طرفه باشد بهتر است ضمن مشورت با پزشک درخصوص نمونه برداری , موضوع در برگه پاسخ آزمایش بیمار ذکر گردد.

از ناحیه هماتوم نباید نمونه گیری شوددرصورتیکه ورید مناسب دیگری قابل دسترسی نباشد باید عمل نمونه گیری از ناحیه ای دورتر از محل هماتوم صورت گیرد

نمونه گیری نباید از بازویی که متصل به تزریق وریدی است انجام شود . (در صورت اجبار , حتماً باید به پزشک مربوطه گزارش گردد.) هیچ گاه نباید از بالای محل هرگونه تزریق وریدی نمونه خون گرفته شود.

۷٫ ناحیه نمونه گیری به کمک گاز (یا پنبه ) آغشته به ایزوپروپیل الکل ۷۰% یا اتیل الکل۷۰% بصورت حرکت دورانی از داخل به خارج تمیز میشود . پس از خشک شدن موضع درهوا (بمنظور جلوگیری از همولیز وسوزش ناشی ازتماس نوک سوزن با الکل وپوست ) نمونه گیری صورت میگیرد.

۸٫ بمنظور افزایش پرشدن وریدی ( Venous Filling ) وبرجسته شدن ورید مورد نظر جهت تسهیل ورود سرنگ , ازبازوبند یا از تورنیکه استفاده میشود تورنیکه نباید بیش از یک دقیقه برروی بازوی بیمار بسته شوددر غیر این صورت استاز موضعی به همراه تغلیظ خون ( Hemoconcentration ) وبدنبال آن هماتوم ناشی از ارتشاح خون بداخل بافت ایجاد میگردد که میتواند باعث تغییر در غلظت بسیاری از مواد در خون از جمله PCV (هماتوکریت ) گردددر مواردی که وریدهای سطحی کاملاً مشخص نباشند میتوان با ماساژ دادن ازمچ تا ارنج بیمار ویا چند ضربه به محل نمونه گیری (بکمک انگشتان اشاره ومیانه ) باعث اتساع وریدها گردید تورنیکه باید۱۰-۵/۷ سانتیمتربالای ناحیه نمونه گیری بسته شود درمورد کاف فشار خون نیز باید ابتدا فشار خون بیمار را سنجیده سپس زیر فشار دیاستولیک آنرا ثابت نگهداشت. .

قبل از نمونه گیری باید با دقت سرنگ را از نظر سالم بودن , سهولت حرکت پیستون ونیز باز بودن مسیر سر سوزن مورد بررسی قرارداد.

پس از ورود خون بداخل سرنگ یا Evacuated Tube باید هرچه سریعتر تورنیکه باز شود.

۹٫ بعد از جاری شدن روان خون بداخل سرنگ , بیمار مشت خود را باز نموده وپس از پایان نمونه گیری سرسوزن را به آرامی به خارج کشیده و با یک پنبه آغشته به مواد ضد عفونی کننده موضع نمونه گیری را محافظت می نمائیم.

۱۰٫ پس از خروج سر سوزن یک پنبه تمیز در محل نمونه گیری قرار داده می شود..

۱۱٫ پس از اخذ نمونه , سرسوزن را از سرنگ جدا نموده ونمونه خون را به آرامی در ظرف مربوطه تخلیه می نمائیم.

۱۲٫ در مرحله آخر قبل از خارج شدن بیمار از اتاق نمونه گیری مجدداً برچسب مشخصات بیمار باید با برگه پذیرش مطابقت داده شود.

نکته ها : در صورتیکه خون ریزی از محل نمونه گیری بند نیامد , باید بر روی گاز یا پنبه در محل نمونه گیری فشار وارد آورده سپس روی آن مجدداً پنبه یا گاز دیگری گذاشته شده وبه بیمار توصیه شود حداقل برای مدت ۱۵ دقیقه آن را روی محل نگه د اری کند.

روشهای جلوگیری از هماتوم

تنها دیواره بالائی ورید باید سوراخ شود در صورت عبور سر سوزن از جدار رگ , خون به بافت اطراف نفوذ کرده باعث هماتوم در ناحیه میشود.

قبل از خارج ساختن سوزن حتماً باید تورنیکه باز شود.

از وریدهای سطحی اصلی باید استفاده شود.

پس از نمونه گیری باید به محل بانداژ نمونه گیری فشار اندکی وارد آید.

روشهای جلوگیری از همولیز

موضع نمونه گیری پس از ضدعفونی کردن باید خشک شود.(در مجاورت هوای محیط). پ

بهتر است سوزن با اندازه کوچک استفاده نشود.

از محل هماتوم نمونه گیری نشود.

باید سوزن کاملاً به سرنگ متصل باشد تا هیچ گونه حباب هوا هنگام نمونه گیری تشکیل نشود.

پیستون سرنگ باید به آرامی کشیده شود.

نمونه هایی که در لوله های حاوی ماده ضد انعقاد ریخته میشود باید به بلافاصله وبه آرامی بین ۱۰-۵ بار مخلوط شونددر صورتیکه نمونه در لوله بدون ماده ضد انعقاد ریخته میشود باید به آرامی به جدار داخلی لوله تخلیه گردد.

نمونه گیری از طریق سوراخ کردن پوست SKIN PUNCTURE (خون مویرگی )

SKIN PUNCTURE در اطفال ونوزادان بسیار مهم است در اطفال وبخصوص نوزادان چون خون گیری بسیارمشکل است وهمچنین گاهی بدون اینکه نیاز به حجم زیادی ازخون داشته باشیم از طریق خون گیری وریدی خون زیادی از نوزاد گرفته شده که میتواند در نوزادان نارس حتی منجر به کم خونی نیز گرددلذا نمونه گیری از طریق سوراخ کردن پوست ضرورت پیدا میکند.این نمونه گیری در موارد زیر نیز در بزرگسالان قابل اجراست :

۱- بیماران با سوختگی وسیع

۲- بیماران بسیار چاق

۳- بیماران مستعد به ترومبوز

۴- بیماران مسن یا سایر بیمارانی که وریدهای سطحی انها قابل دسترسی نبوده یا بسیار شکننده است

۵- خون گیری جهت انجام ازمایشهای سریع در منزل توسط خود بیمار

در صورتی که بیمار دز هیدراته باشد یا بدلیل وارد امدن , شوک گردش خون محیطی وی ضعیف باشد ممکن است گرفتن یک نمونه مناسب غیرممکن باشد باید توجه داشت که خون گرفته شده از طریق سوراخ کردن پوست شامل نسبت هایی از خون سر خرگی , مویرگی , سیاهرگی , ومایع بین بافتی وداخل سلولی است

نواحی مناسب جهت سوراخ کردن پوست وجمع اوری نمونه

سطح کف دستی بند اخر انگشتان دست

سطح داخلی وخارجی پاشنه پا

سطح کف پایی شست پا

درنوزادان کمتر از یکسال معمولاً خون گیری از پاشنه پا انجام میشود .

خون گیری از محل های قرمز مجاز است.زیرا سایر قسمت ها ممکن است منجر به آسیب رسیدن به اعصاب پا گردد.

در اطفال وبزرگسالا ن معمولاً از سطح کف دستی بند اخر انگشتان ( انگشت سوم یا چهارم) خون گیری صورت میگیرد

از نواحی زیر نیز نباید خون گیری صورت گیرد.

۱) نرمه گوش

۲) ناحیه مرکزی پاشنه پا در نوزادان

۳) انگشتان (دست وپا) نوزادان

۴) نواحی متورم یا نواحی که قبلا سوراخ شده اند (بدلیل تجمع مایع بافتی )

نکات قابل توجه در نمونه گیری از نوزادان

عمق سوراخ ایجاد شده نباید بیشتر از ۲میلی متر باشد

نباید در انحنای خلفی پاشنه پا سوراخ ایجاد گردد.

در نواحی که قبلا نمونه گیری شده نیزنباید مجددا سوراخ ایجاد کرد (بدلیل احتمال الودگی )

در نوزادان گریه های طولانی ممکن است غلظت بعضی از اجزای خون را تحت تاثیر قرار بدهد (نظیرشمارش لکوسیت ) اگر ممکن باشد بهتر است پس از قطع گریه نوزاد (با فاصله زمانی ۳۰ دقیق) نمونه گیری انجام شود

نمونه گیری در ناحیه مرکزی پاشنه پای نوزادان نباید انجام شود چون باعث صدمه به اعصاب , تاندنها وغضروف ان ناحیه میشود

از نوک انگشت نوزاد هم نباید نمونه گرفت , چون فاصله پوست تا استخوان بند اخر انگشتان نوزادان بین ۱-۲میلیمتراست وممکن است در طی نمونه گیری , استخوان نیز اسیب ببیند وعفونت وگانگرن را در پی داشته باشد

نکات قابل توجه در نمونه گیری از بزرگسالان

نمونه گیری باید از سطح کف دستی بند اخر انگشتان دست صورت گیرد سطح جانبی ونوک انگشتان مناسب نیستند (در این دو ناحیه عمق پوست نصف قسمت مرکزی بند انگشتان میباشد)

انگشت میانه وانگشت چهارم مناسب تر است زیرا انگشت شست دارای نبض وانگشت اشاره نیز حساستر وگاهی نیز سفت تر است انگشت پنجم نیز بدلیل نازکی پوست ان نیز مناسب نیست

از انگشت های نوزادان نیز نباید نمونه گرفت

روش کار :

موضع مورد نظر توسط محلول ۷۰% ایزوپروپانول ( یا اتانول ۷۰% ) ضد عفونی میشود , پس از خشک شدن در هوا توسط لانست استریل نمونه گیری صورت میگیرد .اولین قطره خون بوسیله گاز پاک شده وقطرات بعدی درلوله های میکروهماتوکریت ( حاوی ۴تا ۶ واحد ups هپارپن )یا قطره قطره در لوله های بسیار کوچک جمع اوری میشود .لوله های میکروهماتو کریت باید از خون پرشده وسریعا انتهای ان با خمیر هما توکریت بسته شود .اگر از لوله های بسیار کوچک استفاده میشود باید حجم مناسب خون را باتوجه به ماده ضد انعقادی که در ان ریخته شده در نظر گرفته وسریعا درب را ان بسته ومخلوط نماییم.

نکته :

همولیز ممکن است به دلائل زیررخ دهد:

باقی ماندن الکل در موضع

فشار زیاد در محل نمونه گیری برای بدست اوردن نمونه وقطرات خون بیشتر

در بیمارانی که هماتوکریت انها بیشتر از طبیعی است یا گلبول های قرمز انها شکننده تر است (نوزادان )

مخلوط نمودن شدید وبیش از حد نمونه خون پس از جمع آوری

[/vip-members]